Het verschil tussen chemisch, eco, plantaardig en kunstleer: een handig overzicht

Leer als natuurproduct wordt al eeuwenlang gebruikt als materiaal voor tassen, schoenen, kleding en accessoires. Goede kwaliteit leer gaat dan ook jaren mee. "Hartstikke duurzaam toch?", horen we je denken. Helaas is het productieproces van leerproducten niet altijd even ethisch verantwoord en zorgt het, naast veel dierenleed, ook voor milieuvervuiling.

Voor een groeiend aantal mensen staat verantwoorde kleding en vegan fashion inmiddels op de agenda en daarom zijn er een aantal alternatieven voor chemisch behandeld koeienleer: eco-leer, ‘vegan’ leer (vaak worden hier synthetische vervangers voor leer mee bedoeld) en plantaardig leer (gemaakt van ananas of zelfs paddenstoelen).  In deze blog zullen we de voor- en nadelen van chemisch koeienleer, eco-koeienleer, synthetisch leer en Piñatex (ananas leer) tegen elkaar afwegen aan de hand van enkele belangrijke aspecten.

Chemisch koeienleer

Voor koeienleer wordt dierenhuid gebruikt. Door de grote vraag naar leer is deze huid niet alleen een bijproduct van de vleesindustrie, maar worden er dieren speciaal gefokt voor hun huid. Deze dierenhuiden worden verhandeld op de huidenmarkt, waar de leerlooier een prijs biedt afhankelijk van de kwaliteitsklasse van het leerproduct.

 Vervolgens begint het looiproces, om de huid om te toveren tot een materiaal. Met chemische middelen wordt het leer gereinigd tot de haren loslaten en de vetresten en spierweefsels worden verwijderd. Het leer wordt in 3 delen gesplitst om tot een juiste dikte van materiaal te komen. Er moet hier een keuze gemaakt worden tussen chroom looien of plantaardig looien.

Bij chemisch koeienleer wordt voor chroomlooiing gekozen (80-90% van het koeienleer is chroomgelooid), waarbij de huiden houdbaar worden door inwerking van synthetische conserveringsmiddelen als chroomsulfaat, aluminium en natronloog.  Deze stoffen zijn giftig en kankerverwekkend en hierdoor is het leer niet langer biologisch afbreekbaar en zo goed als dood: niet meer in staat om te ademen. 

Leer is een water verslinder, daardoor worden leerlooierijen vaak naast een rivier geplaatst. De waterafdruk van een paar leren schoenen is gemiddeld 3000 L.  Het afvalwater wordt vaak in de rivieren gedumpt, met ernstige water- en bodemverontreiniging als gevolg. Ook de werknemers worden blootgesteld aan deze chemicaliën en krijgen weinig betaald voor het werk dat ze doen.

Tot slot wordt het leer geverfd. Dit gebeurt voornamelijk met aniline-kleurstoffen (aniline is de basis van synthetische kleurstoffen).  De huiden worden gedroogd en daarna machinaal gekneed, waardoor het materiaal weer soepel wordt.  De geverfde huiden worden dan gelakt, zodat het beschermd is tegen vocht, vet en transpiratie. Zo ontstaat een materiaal dat erg bruikbaar is in het dagelijks leven en lang mee gaat. 

Het leerlooien wordt over het algemeen gezien als het proces van leerproductie met de meeste milieu-impact, maar het is belangrijk om ook het fokken van de dieren voor leer in deze analyse mee te nemen. De vee-industrie is heeft namelijk ook een grote impact: de dieren moeten eten, stoten methaan uit en worden vaak onethisch behandeld en gezien als een product. 

Eco-koeienleer

Eco-leer is geen ‘beschermde term’, er zijn daarom verschillende definities van eco-leer. Maar voor deze analyse gebruiken we de definitie ‘leer waarbij tijdens de bewerking zo min mogelijk chemische stoffen zijn gebruikt’.  Net als chemisch bewerkt koeienleer is eco-leer duurzaam in de traditionele zin van het woord: producten van dit materiaal gaan vaak lang mee.

Het verschil dat eco-leer maakt in milieu-impact is dat in het productieproces gebruik wordt gemaakt van een plantaardig looiproces.  Hierbij worden geen schadelijke chemicaliën gebruikt. Op ambachtelijke wijze wordt er gebruik gemaakt van looizuren van verschillende planten, met behulp van takken, bladeren, schors of vruchten om dit met verschillende technieken tot een succes te maken. Dit looiproces duurt 1 tot 3 maanden.  Door het zachte proces is de levensduur van plantaardig gelooid leer gemiddeld hoger dan dit van chroomgelooid leer.

Nulla Nomen sandalen van Eco-leer

Kunstleer

Vaak worden leerproducten vervangen door een alternatief van polyester. De laatste jaren wordt dit materiaal steeds vaker geframed als vegan leer. Dit klopt in definitie, want er worden geen dierenhuiden gebruikt. Helaas is het productieproces van kunstleer vaak niet veel mens- en milieuvriendelijker dan het looiproces van chemisch koeienleer, omdat het kunstleer vaak van kunststof gemaakt wordt. De grondstof van de kunststof wordt gewonnen uit olie, waarvan inmiddels duidelijk is hoe vervuilend dat is voor ecosystemen en oceanen.

Pas op wanneer het kunstleer materiaal de afkortingen PVC, PET of ‘O’  (other) bevat, want dan bevat het giftige weekmakers, waarvan BPA een bekend voorbeeld is: een stof met gezondheidsrisico’s.  Vaak wordt de kunststof chemisch afgewerkt met een bepaalde coating zodat het de look en de feel van leer krijgt. Helaas is kunstleer minder ademend en gaat het materiaal minder lang mee dan koeienleer.

MoreThanHip Tasje van Kunstleer

Plantaardig leer

Een voorbeeld van plantaardig leer is Piñatex, een innovatief materiaal. Piñatex is gemaakt van een bijproduct van de ananas-industrie: gemaakt uit de cellulosevezels uit de bladeren van de ananasplant, op petroleum gebaseerde hars en polymelkzuur (PLA). Doordat Piñatex wordt geproduceerd uit een afvalproduct van een bestaande industrie, is de milieu impact erg laag. Daarnaast worden er geen giftige chemicaliën of zware metalen gebruikt in de bewerking, waarbij de vezels samen worden gevild tot een substraat.

Tas van Pinatex

Per jaar is er ongeveer 40.000 ton bladafval in de ananas industrie, wat zal verrotten of wordt verbrand. Door Piñatex krijgt dit afval weer waarde! Piñatex is momenteel niet biologisch afbreekbaar, door de toevoeging van PLA (bioplastic) en hars op basis van aardolie. Uit een milieurapport van de VN bleek in 2015 dat deze producten niet zo biologisch afbreekbaar zijn dan zij soms worden aangeduid. 

Piñatex is een materiaal dat op zeer kleine schaal wordt geproduceerd, waardoor er veel aandacht is voor het materiaal en de milieu-impact laag is.  Het materiaal wordt gezien als een alternatief voor leer, omdat het ook ademend en flexibel is.  Puma experimenteert nu met prototypes van schoenen van Piñatex en op Project Cece is er één product van Piñatex te vinden. Naast ananas leer wordt er ook geëxperimenteerd met appel leer en paddestoelenleer met dezelfde soort processen op kleine schaal.

MuSkin Schoenen van Paddestoelenleer

Conclusie

In de tabel hieronder hebben we samengevat wat we in deze blog heb besproken. Hoe meer wereldbolletjes, hoe minder duurzaam dit materiaal is voor mens, dier en aarde.  Het is ook mogelijk om tweedehands producten of producten van gerecycled leer te kopen. Dit helpt mee in het verminderen van de milieu-impact van jouw keuze, maar gerecycled is natuurlijk nog niet veganistisch. Welke keus je als consument ook maakt; besteed aandacht aan deze keuze en ga na wat het verhaal is achter het product dat je graag wil kopen. Op deze manier wordt het product specialer, zal je er beter voor zorgen en kun je er lang van genieten.

---